door Marscha van Noesel
‘Laat het meer zijn dan een ambacht’
Kunstschilder Robert van Beek gaat in juni 2023 als bedrijfsarts met pensioen. Dan gloort er een zee aan vrije tijd aan de horizon. Zoals hij zijn vakmanschap voor portretkunst inzet vliegen de uren voorbij. Niet eens met daadwerkelijk schilderen met olieverf, maar ook met onderzoek naar toonwaarden, kleuren en vormen en vooral ook met kijken.
Al op zijn 15e jaar schilderde Robert. Ook toen al volgde hij lessen modeltekenen bij kunstenaars. Bij evenveel diverse kunstenaars als plaatsen waarheen hij verhuisde, vanwege zijn werk. Eenmaal getrouwd met Marion, eveneens arts, werd het druk in zijn leven met vier kinderen er bij. Aanvankelijk was Robert huisman, omdat Marion meer ambities had dan hij. Ze verhuisden van Zoetermeer naar achtereenvolgens Voorhout, Katwijk, Leusden en belandden tenslotte in 2000 in Emmen. In de tussentijd had Robert ook werk als bedrijfsarts, maar het schilderen heeft hem nooit losgelaten. In Emmen kwam hij direct bij de Amateur Kunstenaars Emmen. Hij kreeg les van Paul Butzelaar. ’Ik had maar één doel: heel goed worden.’
Langzaam maar zeker ontdekte hij zijn weg: portretschilderen. ‘Ik was nog lang niet goed.’ Zeven jaar geleden kwam hij bij Drents Portret en toen wist hij het zeker: ‘Dit is wat ik wil. Een groot voordeel om daar bij te zijn is dat ze ieder jaar een project hebben met een thema. In 2022 jaar was het : het Herinneringskamp Westerbork door Drentse ogen. Hoe Drenthe zich het kamp Westerbork herinnert. Dan ga je op onderzoek uit en dan ontdek je nieuwe verhalen.’
Meer en meer gaat het Robert bij het portretschilderen om de verhalen. Voor het project Westerbork schilderde hij een aantal mensen in de trein op weg naar een vernietigingskamp. ‘De mensen zelf dachten dat ze voor een aantal jaren vertrokken om in Duitsland te gaan werken. Je leest van de gezichten van de mensen op het schilderij af dat ze ontspannen op reis zijn. Alleen aan het gezicht van een van hen, de lerares Edith Bock, lees je dat ze wel degelijk wist wat er ging gebeuren: angstig.’
Het schilderen van dat werk vraagt van de schilder empathie. ‘Ik wil die emoties overbrengen. Dat is de essentie. Daarvoor is in de eerste plaats onderzoek nodig om het verhaal te snappen. Van die lerares vond ik in het archief gelukkig een portret. Dat gebruikte ik voor het samengesteld verhaal van die mensen in de trein.’
Hij krijgt veel opdrachten van mensen die hun dierbare overledene geportretteerd willen hebben. Soms is dat iemand die Robert heeft gekend. ‘Dan is het gemakkelijker, want ik kan dan zelf bekijken of het portret lijkt. Ik voel me dan zekerder om de opdracht uit te voeren. Maar het portret van de overleden vrouw of van het verdronken jongetje, dan moet ik ander voorwerk doen en hen op mijn manier leren kennen.’
Hij schildert nu zeker al vijftien jaar portretten. ‘Ik heb nu geleerd dat het opzetten van een portret anders gaat dan ik in het begin dacht, zoals ogen, mond en neus schilderen. Nee het gaat bij een portret om in de eerste plaats goed kijken. Kijken naar toonwaarden, licht en donker, de kleurvlakken, hoe lopen de grenzen tussen de toonwaarden. Toonwaarden, vormen, kleuren, licht en donker maken het portret. In de donkere gedeelten van een gezicht gebeurt vaak niet zoveel, waar het licht valt moet je kijken naar de warme en koelere kleuren. Zo bouw je een portret op.’
Robert werkt een dag of twee per week in zijn atelier. Hij wil toe naar het schilderen van samengestelde portretten, zoals dat van de mensen in de trein. “Je bent dan een soort regisseur van een verhaal. Ik zet de mensen, de figuranten bij wijze van spreken in een positie, zoals ik dat wil. Je kunt zien aan hun uitdrukkingen dat er iets te gebeuren staat. Ik wil eigenlijk graag het moment voor de aanstormende emotie neerzetten of het moment direct na een gebeurtenis. Vlak voor het moment van vreugde, voor het moment van jaloezie, verdriet of intense eenzaamheid pakken. Bijvoorbeeld jij hebt een staatslot gekocht en morgen is de uitslag. Wij praten en jij luistert niet naar mij, ik voel me niet gehoord en gezien. Die situatie op doek zetten, dat wil ik. Eigenlijk wil ik nadrukkelijk dat de kijker ziet dat mijn werk meer is dan een ambacht. Uiteindelijk kan ik misschien iets losser of iets minder fotografisch gaan schilderen, zoals ik mijn jongste zoon in zwart-wit heb geschilderd. Dat portret drukte meer emotie uit dan het latere uitgewerkte portret in olieverf van hem.’
Bij Souza zitten niet veel schilders die uitsluitend portretten maken. ‘Van sommigen Souza-leden krijg ik zeer goede feedback. Soms hebben we een docent er bij van wie ik ook heel goed commentaar op mijn werk krijg. Daarom ben ik er al twintig jaar bij en natuurlijk ook voor de gezelligheid.’
